Istnieje roślina mająca szczególne znaczenie dla flory Chios: tzw. drzewo mastyksowe, “Mastyks lentisk”. To niesamowite wiecznie zielone drzewo, zwane również Schinos, jest uprawiane wyłącznie na tej wyspie, i choć drzewa mastyksowe rosną w wielu miejscach na wyspie, to są systematycznie uprawiane w 21 wsiach na południu Chios.

Jest to niski krzew, o poskręcanych gałęziach, jasnym lub ciemnym szarym pniu (kolor zależy od wieku rośliny) na którego powierzchni widać nieregularne “zmarszczki”, z których wydostaje się mastyks. Wymaga to dobrej pogody i specjalnej struktury gleby, nie utrzymującej dużej wilgotności na powierzchni,jaka występuje na wapiennych skałach Chios. Średnia wysokość rośliny wynosi wynosi od 6 do 10 metrów, a drzewo zaczyna produkować mastyks w wieku od 5 do 6 lat. Dziś mastyks jest chroniony przez EWG i ma zastrzeżoną nazwę handlową (P.O.P).

Historia

Ale dlaczego mastyks jest tak istotny dla wyspy Chios? Mastyks był głównym produktem odpowiedzialnym za rozwój gospodarczy i społeczny jej mieszkańców przez długi czas aż do chwili obecnej. Dzisiaj prawie 5 000 rodzin uzyskuje znaczną część swoich dochodów z uprawy i eksportu mastyksu głównie do krajów arabskich. W przeszłości ten produkt zawsze był silnie związany z historią wyspy. Z jego powodu Chios wielokrotnie stanowił cel dla zdobywców, a zatem wiele wiosek zostało zbudowanych jako twierdze żeby chronic mastyks i mieszkańców przed najazdami. Poza tym w czasie genuańskiej oraz tureckiej okupacji Chios otrzymał specjalne przywileje dzięki temu produktowi.

Kiedy dokładnie jej uprawa stała się sławna, pozostaje nadal tajemnicą. Najstarsze wzmianki o mastyksie występują u Herodota (V w p.n.e.) Plinusza, Dioskurydesa, Galinosa, Teofrastosa i innych. Mieszkańcy starożytnej Grecji używali mastyksu jako pierwszej gumy do żucia do wybielania zębów, a w okresie rzymskim, wykałaczki były wykonywane z żywicy drzewa i przedostały się do haremów Wschodu. Ale zgodnie z tradycją, drzewo Schina “rozpłakało się”, gdy święty Izydor był torturowany przez Rzymian w 250 n.e., dokładnie w tym samym czasie, gdy, jak zostało udowodnione, mieszkańcy wyspy zaczęli regularnie uprawiać drzewa mastyksowe.

Zastosowanie i właściwości

Uważa się ze mastyks był znany juz w czasach starożytnych ze względu na jego właściwości lecznicze, jego zapach i zawartość olejków eterycznych. Ten naturalny produkt ma naprawdę mnóstwo zalet i zastosowań: znany jest na całym świecie w branży medycznej ponieważ jako lek lub jako guma do żucia, absorbuje cholesterol, jest antybakteryjny, działa antyseptycznie w jamie ustnej, wspomaga trawienie, wzmacnia dziąsła, leczy rany i zostało udowodnione, że wspomaga leczenie wrzodów żołądka. Oprócz tego jest wykorzystywane w gorzelniach do produkcji likieru mastyksowego i ouzo o smaku mastyksu o nazwie nazwie mastichato. Posiada również zastosowania kulinarne, do produkcji wypieków i słodyczy, takich jak ciastka oraz lody. Wreszcie, w przetworzonej formie jest również stosowany jako główny składnik past do zębów, szamponów, perfum, kadzideł i lakierów.

Kendos

Do uprawy i przetwarzania mastyksu do dzisiaj wykorzystywana jest tradycyjna technika: kendos. Wymaga ona dużych nakładów pracy ludzkiej i czasu, dzięki którym właściwości mastyksu są lepsze, a jego jakośc wyższa. Żmudna praca rozpoczyna się w czerwcu i trwa do końca września, obejmując wiele różnych etapów. Dla plantatorów mastyksu dzień zaczyna się wcześnie przed wschodem słońca, kiedy udają sie ze swoimi osłami na pola. Są oni odpowiednio ubrani i dobrze wyposażeni aby uniknąć szkodliwego działania słońca.

Proces zbioru zaczyna się od dokładnego wygładzenia i oczyszczenia ziemi wokół drzew. Oczyszczane są równiez pnie, które nacina sie i ociera. Następnie podłoże pokrywane jest białą glinką aby “łzy” pozostały czyste i schły szybciej, gdy spadną na ziemię. Jest to szczególnie ważne w obszarach o czerwoniej gliniastej glebie, z której bardzo trudno oczyścić żywicę. Następnie wykonuje się nacięcie w kształcie łuku o głębokości od 2 do 4 cm wzdłuż pnia drzewa w kształcie za pomocą kentitiri – małego młotka, co jest bardzo precyzyjną pracą. Praca kończy się, zanim słońce osiągnie najwyższy punkt. Kiedy łzy zostały wyciekną, pracownicy używają timitiri aby zebrać każdy cenny kryształ. Po powrocie do domu zaczyna się  tahtarisma – oczyszczanie kryształów za pomocą mydła i zimnej wody, suszenie i zeskrobywanie reszty zanieczyszczeń. Wreszcie mastyks jest transportowany do specjalnych laboratoriów, w których jest on przetwarzany aby trafić na  na rynek oraz do naszych domów.

Jednak magia mastyksu nie pochodzitylko z jego smaku, jego niepowtarzalności i staranności uprawy. Jest to fenomen o znaczeniu społecznym. Wystarczy odwiedzić wsie mastyksowe aby móc to odczuć.