Er is een plant die een speciale betekenis geeft aan de Chiotische flora: het is de zogenaamde mastiekboom, de ‘mastiek lentisk’.  Deze ongelooflijke groene boom wordt ook wel Schinos genoemd, groeit enkel op dit eiland en alhoewel er vele mastiekplanten groeien in vele plaatsen op het eiland, is wordt het systematisch gecultiveerd in de 21 mastiekdorpen in zuid-Chios.  Het is een korte struik met uitstrekkende takken, lichte of donkere takken afhankelijk van de leeftijd, met onregelmatige kronkels.  Er is goed weer voor nodig en een speciale bodemondergrond zoals die op het eiland, die niet veel vocht aan de oppervlakte houdt.  De gemiddelde boom begint mastiek te produceren vanaf een leeftijd van 5 tot 6 jaar. Tegenwoordig wordt mastiek beschermd door de EEC en door het programma voor de bescherming van handelsnamen (P.O.P.).

Geschiedenis

Maar waarom is mastiek zo opmerkelijk voor de persoonlijkheid van Chios?  Mastiek was het hoofdproduct dat verantwoordelijk was voor de economische en sociale ontwikkeling van de Chiotische bevolking, voor een lange periode en tot op heden.  Vandaag verdienen bijna 5.000 families een deel van hun inkomen door mastiek te cultiveren en te exporteren naar voornamelijk Arabische landen.  In het verleden was dit product altijd sterk verbonden met de geschiedenis van het eiland.  De belangrijkheid van het eiland maakte het als een doelwit voor veroveraars, en daarom werden vele dorpen gebouwd als forten zodat zowel de mastiek als de bewoners veilig waren voor de frequente barbaarse overvallen.  Tijdens de Genuaanse en Turkse bezetting genoot Chios bepaalde privileges dankzij dit product.  

Wanneer de productie van mastiek bekend werd is nog steeds een mysterie.  De oudste verwijzingen naar mastiek gaan terug tot Herodotes in de 5e eeuw voor Chr. .  Plinos, Dioskouridis, Galinos, Theofrastos en anderen vermelden de mastiek ook.  De mensen van het oude Griekenland gebruikten mastiek als de eerste kauwgum om hun tanden witter te maken en tijdens de Romeinse periode werden tandenstokers gemaakt van de mastiekboom, en dit gebruik werd verspreid tot de harems in het Oosten.  Volgens de traditie begon de Schina boom ‘in tranen uit te barsten’ toen Sint Isidoros gemarteld werd door de Romeinen in 250 na Chr., op juist hetzelfde moment dat bewezen werd dat de Chioten continue mastiekbomen begonnen te cultiveren.

Gebruiken & kwaliteiten

De mastiekboom blijkt bekend te zijn vanaf de Oudheid vanwege de genezende eigenschappen, het aroma en de oliën.  Het natuurlijke product heeft immens veel kwaliteiten en mogelijkheden:  het is wereldwijd gekend in de medische industrie omdat het als medicijn maar ook als kauwgum cholesterol absorbeert, het is antibacterieel, het is een antiseptisch, het vergemakkelijkt de vertering, het geneest wonden en het helpt maagproblemen te bezweren.  Los van deze eigenschappen wordt het ook gebruikt om mastiek-likeur en ouzo met mastieksmaak, mastichato genaamd, te produceren.  Voor culinaire gebruiken kan het ook toegepast worden in het bakken en in zoetigheden als biscuits, mastiek-ijscrème en mastieksnoep.  En in een andere vorm kan het ook gebruikt worden als hoofdingrediënt voor tandpasta, shampoo, parfum etc.

Kendos

Wat betreft de cultivering en het verwerken van mastiek gebruikt men tegenwoordig nog steeds de bekende traditionele techniek: kendos.  Deze manier van werken eist veel mensen, veel tijd en hard werk, waardoor de mastiek meer waard is en van een hogere kwaliteit.  Het harde werk begint in juni en duurt tot het einde van september, terwijl verschillende stappen in het proces worden doorlopen.  Voor de mastiek ‘groeiers’ begint de dag vroeg voor zonsopgang en ze begeven zich naar het veld met hun ezels.  Ze werken tegen de klok zodat ze de aanwezigheid van de zon kunnen vermijden.  

Vooraleer men echt kan werken moet men de grond rond elke mastiekboom zuiver en plat maken.  De takken worden schoongemaakt, geschaafd en afgeveegd.  Daarna wordt de grond bedekt met witte klei tijdens de chomatisma zodat de tranen helder en droog blijven wanneer ze op de grond vallen, vooral in gebieden met rood stof aangezien de witte klei makkelijk gescheiden kan worden van de mastiek tijdens het schoonmaken.  Daarna maakt men een incisie van ongeveer 2 tot 4 centimeter diepte in de takken, in de vorm van een ark met een kentitiri, een kleine hamer, wat een zeer delicaat werk is.  Het genezen van de mastiekboom eindigt voordat de zon zijn hoogste punt bereikt.  Wanneer de tranen opgedroogd zijn gebruiken de mastiekwerkers de timitiri om elk klein stukje kristal te bewaren.  Terug in het dorp komen de smalle straten tot leven wanneer de mastiekverzamelaars de tahtarisma starten, het schoonmaken van de kristallen met zeep en koud water, het drogen en het bijschaven van de mastiektranen.  Uiteindelijk wordt de mastiek naar speciale laboratoria gebracht waar het verwerkt wordt zodat het op de markt komt en in onze huizen, met zijn grote smaak.

Maar de magie van de mastiek komt niet van de smaak, het feit dat het uniek is of door de zorgvuldige cultivering.  Zonder twijfel is de magie gebaseerd op het hele sociale evenement eromheen.  Bezoek de mastiekdorpjes tijdens deze periode en je zult de geschiedenis van dit eiland voelen, en de warmte van de mensen in elke hoek van het dorp.