Κρυμμένο από τα αδιάκριτα βλέμματα, δύσβατο στην ανάβασή του και σαν ένα κανονικό φρούριο είναι το βυζαντινό χωριό Ανάβατος που βρίσκεται στο κέντρο του νησιού.
Έχει εντυπωσιακή εμφάνιση, και σήμερα είναι ένα έρημο χωριό που κουβαλάει ως τις μέρες μας την ιστορία του νησιού έτσι που ο επισκέπτης με σεβασμό περιπλανιέται στα πέτρινα σοκάκια του.
Εδώ γράφτηκε ένα από τα κομμάτια της ιστορίας του νησιού, στην επανάσταση του 1821 και στις σφαγές του 1822.
Ήταν ένας τόπος μαρτυρικός, το τελευταίο προπύργιο της ελευθερίας και ο Ζάλογγος της Χίου που με προδοσία έπεσε στα χέρια του κατακτητή.

Mέχρι και σήμερα μένει ζωντανός ο μεγάλος ταξιάρχης που είναι το μόνο κτίσμα το οποίο φαίνεται από μακριά υπερήφανα ανάμεσα στην 

μυστηριακή γαλήνη της αέρινης νεκρής αυτής πόλης. Όχι πολύ μακριά από την μοναδική πύλη του τείχους συναντάς μία επιβλητική οικοδομή που κυριαρχεί ανάμεσα στα κτίσματα της ανατολικής πλευράς του. Είναι το λεγόμενο “Τριώροφο” που αποτελείται από το λιοτρίβι, το διδακτήριο, την Δ εξαμενή και την εκ κλησία της Παναγιάς. Ο οικισμός-μνημείο είναι ένα ποίημα ομορφιάς χάρη στα πυργωτά σπίτια του, τις αψίδες, τα τόξα και τα κατακόρυφα σχεδόν καλντερίμια του.